K1319ra K2175va W167r Recommendatio Rectoris¹.

Quid est hoc?ⁱ Johannis XVI.

In ² universitate superna in qua rector est³ Deus ⁴ aeternus non est invenire duo principia, sed unum; non plures principes, sed unum; non plures dominos, sed unum; non plures deos, sed unum ⁵, simplicem, incommutabilem, invisibilem, inaccessibilem, incomprehensibilem, inaestimabilem, inenarrabilem, admirandum, metuendum, timendum⁶, colendum⁷, quam non K2175vb valet pluralitas principiantium, XIIº Metaphysiceⁱⁱ. Eo quod, si duo essent primi et a se omnino divisi, dissidere possent quandoque volendo contraria⁸; ac sit⁹ unum necesse esset alteri obviare, nec alterum esse primum oporteat, cum¹⁰ unus tantum sufficiat quantum duo vel tres aut plures. Et ideo, ponere plures principes est peccatum. Non valet ex alio. Nam, cum omnia sint in quodam numero, pondere et mensuraⁱⁱⁱ constituta, si unum quis negat principium W167v et illud solum tollit numerum, pondus et mensuram. Non valet quia, si¹¹ duo principes et diversi, aut unus ab alio dependet ¹², aut nullus ab alio. Si unus dependet ab altero, minor est illo, et ita non est primus. Si nullus ab alio et sunt¹³ aeque omnipotentes, aeque sapientes, aeque aeterni, si ambo concurrunt ad unum, unum in duo aeque prima reducitur. Et unuis et eiusdem erunt duo fines ultimi optimi aeque primi, si vero unus K1319rb ad istud, alius ad aliud ordo mutabitur¹⁴ universi.

Fatendum tamen est catholice plures esse personas, que, secundum fidem catholicam, aequales sunt potentia et natura, scilicet Pater et Filius et Spiritus Sanctus. “Natura quidem¹⁵” secundum Alanum in libro Theoreticum, prima parte^16 17, XXXVII¹⁸, “aequales esse convenit, quia quaelibet personarum est Deus, et ipse tres personae idem Deus,  ¹⁹ potentia vero aequales esse convincit²⁰.”^iv Nam si esset minoritas, esset inaequalitas, et si  ²¹ inaequalitas, non esset simplicitas, cuius oppositum fides catholica profitetur. Sed tamen, ut dicit Alanus Theoreticae²² XVIII “Deum nulla scientia, sed sola deprehendimus fide”^v non curiose investigando, sed credendo. Sentiendum est in civitate coelesti K2176ra non esse plures rectores, sed unum verum, cum sit unus imperator residens in coelestibus²³.

An conveniat²⁴ duos esse principes in terris aeque primos? Utique non sic, nec in regno duos reges, nec in aliqua universitate recte regulata semper, licet sit ad tempus regnum in communitate regentibus, pluribus sapientibus tollerabile convenit esse duos rectores. Unde beatus Hieronymus Ad rusticum monachum: “in apibus princeps unus est, et grues unam secuntur ordine litterato²⁵. Imperator unus, iudex unus provinciae. Roma condita duos fratres simul reges habere non potuit, et fratricidio²⁶ dedicatur. In Rebeccae K1319va utero Esau²⁷ et Iacob²⁸ W168r bella gesserunt, singuli Ecclesiarum Episcopi, singuli Archiepiscopi, singuli Archidyaconi et omnis ordo ecclesiasticus suis rectoribus immititur²⁹.”^vivii Habentur verba in Canone, ‘In apibus’, VII, quaestio³⁰ I. Quare cum tam de iure quam de consuetudine quam de lege et ratione.

Venerabiles viri et magistri, ad eligendum per³¹ almam universitatem studii Cracoviensis rectorem unum et principem, eo quod non valeat, nec diu potest subsistere pluralitas principantium deputati³² quantis³³ unus electus. In principem et ducem praeesset omnibus, unus pugnaret³⁴ bella universitatis pro omnibus, unus tamquam³⁵ pater influeret pro posse suo filiis  ³⁶ omnibus, unus noctes in sompnes duceret pro omnibus, processissent canonice inspirante Deo a quo omne datum optimum et omne donum³⁷ perfectum, tam celeriter de persona honorabilis viri, domini Ottonis scolastici Cracoviensis aput Dei ecclesiam et homines multipliciter K2176rb commendati conveniunt quod praemira votorum³⁸ concordia prorumpere poterat unus elector ad alterum in verba thematis³⁹: Quid est hoc?^viii

Est⁴⁰ quippe mirabile, est laudabile, est utile quod nemine discrepante cito confluxuerunt in unam summam et in unam concordaverunt⁴¹ voluntatem propter quod⁴² et⁴³ nos unacum electoribus dicere possumus: Quid est hoc?^{ix  44}

<Divisio>

K1319vb Sane ut formalior introductio habeatur, pono⁴⁵ istam tripartitam propositionem, quod eligens vel elector qui rite discurrit inter eligendorum praerogativas studia, virtutes⁴⁶ et merita: quis ipsorum sit sanctitate⁴⁷ magis admirabilis qua aedificet et fundet? quis famae magis laudabilis⁴⁸ qua locum dignitatis insigniat et decoret? quis administratione  ⁴⁹ utilis⁵⁰ per quem⁵¹ rite sibi credita ordinet et disponat? Si virum catholicum vita venustum, fama⁵² W168v praeclarum, si in spiritualibus et temporalibus per donum ⁵³ scientiae ac prudentiae circumspectum eligit⁵⁴ effectualiter in prelatum, admirando dicere poterit cum gaudio: Quid est hoc?^x

Dixi primo quod eligens vel elector qui rite discurrit inter eligendorum⁵⁵ praerogativas studia, virtutes et merita: quis ipsorum sit sanctitate magis admirabilis qua  ⁵⁶ fundet⁵⁷? Si virum catholicum vita honestum eligit effectualiter in prelatum, admirando⁵⁸ dicere poterit cum gaudio: Quid est hoc?^xi

Haec autem⁵⁹ sanctitas “non ex generis⁶⁰ nobilitate⁶¹ vel dignitate innotescit, sed ex fideli puritate et morum honestate”^xii XL distinctione, ‘Nos qui’. “Vilissimus enim est computandus, nisi praecellat scientia et⁶² sanctitate, qui est honore praestantior”^xiii I, quaestione, I, ‘Vilissimus’; vel saltem⁶³ nisi habeat illam discretionem K2176va quae in praelato⁶⁴ requiritur⁶⁵, et si “non eminentem tamen sufficientem”^xiv ‘Cum nobis’⁶⁶, Extra, De electione ⁶⁷. Sufficit enim K1320ra quod sit bonus^xv, LXV distinctione capitulo ultimis. Esto enim quod omnes sint valde periti, non ideo tamen iste erit⁶⁸ vilissimus, quia non est Salomon ^xvi, de quo notatur VIII, quaestione I, ‘Licet’. Ex quibus patet quod arguendi sunt qui scienter indignum, fornicatorem, adulterum, usurarium, ebriosum, dissipatorem aut prodigum aut alias indignum⁶⁹ eligant⁷⁰ in praelatum promovent aut imponunt aut eligentibus et  ⁷¹ imponentibus⁷² consentiunt, cum talis non sanctitate polleat, sed feteat diaboli spurcitia; non lucet vitae honestate⁷³, sed tenebrescit vitiorum⁷⁴ deformitate⁷⁵; tales  ⁷⁶ quippe abominabiles sunt aput⁷⁷ Deum.

Unde Hieronymus super Epistola Pauli ad Philomenem⁷⁸: “si quis dixerit iustum iniustum et iniustum iustum, abominabilis est utique⁷⁹ aput Deum; similiter, qui sanctum dicit non sanctum et rursum qui sanctum non asserit sanctum⁸⁰, abominabilis est aput Deum”^xvii Habentur verba in Canone, Si W169r  ⁸¹ quis dixerit ^xviii, XI, quaestione III, et Ysaiae vae qui dicitis bonum malum et malum bonum⁸² ponentes tenebras lucem et lucem tenebras,^xix propterea⁸³ ductus est populus meus captivus quia non habuit scientiam et nobiles eius interierunt fame,^xx propterea⁸⁴ dilatavit infernus animam suam⁸⁵, et aperuit os suum absque ullo termino; et descenderunt fortes eius, et populus eius, sublimes gloriosique, ad eum⁸⁶. Et incurvabitur homo, et humiliabitur vir, et oculi K1320rb sublimium deprimentur. Et exaltabitur Dominus in iudicio; et Deus sanctus sanctificabitur in iustitia^xxi haec ille.

Cur etenim⁸⁷ mala sunt in mundo, nisi ex hoc quia quasi asene ad iuvenem omnes, si quid sanctum est dicunt non sanctum, K2176vb aut si quid bonum dicunt non bonum. Nam ille trudit⁸⁸ ad pontificatum asserens virum valentem quem tamen scit luxu plenum. Iste trudit⁸⁹ ad beneficium ut inde decerpat ⁹⁰ emolimentum⁹¹ scit quod non valet paucorum regere familiam et tamen taliter qualiter efficit, ut regat^{92  93} magnam parochiam, ille dat verba principibus astruens hoc illi esse melius quod tamen nescit aut noscere posset si vellet esse deterius.

Iste ⁹⁴ ultra scientiam sublevat ignorantiam ultra doctrinam, promovet ruditatem ultra iustitiam, collaudat rapinam ultra castitatem, commendat lasciviam, praeponit carnem spiritui, sanguinem proprium sanguini Christi, favorem humanum favori Dei, quaerit utilitatem et invenit sterilitatem, quaerit gloriam et possidebit ignominiam, quaerit primatum in terra et inveniet⁹⁵ confusionem in caelo, non ergo saeculares arguant⁹⁶ spirituales quasi omnia mala ab eis exurgant⁹⁷, cum in eadem damnatione sint, nec spirituales se per seculares excusent eo quod non relatione criminis, sed innocentia K1320va reus purgatur.

Sciant enim⁹⁸ praelati ecclesiarum quod, ut dicit beatus Hieronymus, W169v “Non est facile stare in loco Petri et Pauli, scilicet tenere cathedram regnantium cum Christo, quia hinc dicitur, non sanctorum filii sunt qui tenent loca sanctorum, sed qui exercent opera eorum”^xxiixxiii XL distinctione, ‘Non est facile’. Fateor autem cum Augustino ad Valerianum scribente⁹⁹ nihil esse in hac vita¹⁰⁰ et maxime in hoc tempore facilius et¹⁰¹ levius et hominibus acceptabilius episcopi aut presbyteri aut diaconi officio, sed¹⁰² si perfunctorie atque adulatorie res¹⁰³ agatur^104 105 K2177ra nihil aput Deum miserabilius et tristitius. Surgunt nempe¹⁰⁶ per plures qui naucleri cupiunt gerere officium. Cum tamen nec cognoverint¹⁰⁷ maris¹⁰⁸ pericula nec quae sint navis noverit¹⁰⁹ instrumenta.

Ecce namque¹¹⁰ Augustinus ubi supra vir scientissimus quam sit periculosum esse episcopum¹¹¹ negligentem in se ipso ostendit inquiens “apud¹¹² Deum nichil beatius, si eo modo militetur, quo noster Imperator iubet. Quis autem sit modus, nec a pueritia mea, nec ab adolescentia mea didici; et eo tempore, quo discere coeperam, vis mihi facta est merito peccatorum meorum. Nam quid aliud extimem nescio ut secundus locus gubernaculorum K1320vb mihi traderetur, qui remum tenere non noveram”^xxiv haec ille.

Multum ergo letari poterit qui virum sanctitate pollentem ad rectoratus vel pontificatus officium cum effectu elegerit. Virum enim inquit Salomon unum de mille reperi, mulierem ex omnibus non inveni, Ecclesiastes VII. Et hoc de primo.  ¹¹³

Dixi^{114  115} secundo quod eligens vel elector qui rite discurrit¹¹⁶ inter eligendorum¹¹⁷ praerogativas studia, virtutes et merita: quis famae sit magis laudabilis qua locum dignitatis insigniat et decoret¹¹⁸? Si virum catholicum fama praeclarum¹¹⁹ eligit effectualiter in prelatum, admirando dicere potest cum gaudio: Quid est hoc?^xxv

Fama quippe ¹²⁰ omnibus fidelibus et maxime¹²¹ rectoribus et prelatis est W170r necessaria propter alios. Unde Augustinus: “quisquis¹²² a criminibus vel flagitiorum, atque¹²³ facinorum vitam suam custodit, sibi benefacit; quisquis autem etiam famam, et in aliis misericors est. Nobis enim necessaria est vita nostra, K2177rb aliis fama nostra.”^xxvixxvii Habentur verba in Canone, ‘Non sunt audiendi’, XI, quaestione III. Item, idem Augustinus in sermone¹²⁴ de communi vita clericorum sic inquit: “Nolo, ut quis de vobis inveniat, male vivendi occasionem¹²⁵. Providemus¹²⁶ enim bona, ut ait Apostolus: Non solum coram Deo, sed etiam coram omnibus hominibus¹²⁷.^xxviii Propter nos, conscientia^{128  129} nobis necessaria est¹³⁰; propter vos¹³¹ fama nostra non pollui, sed pollere debet in vobis. Duae res sunt  ¹³² conscientia et fama. K1321ra Conscientia est necessaria¹³³ tibi, fama proximo tuo. Qui fidens¹³⁴ conscientiae negligit famam¹³⁵, crudelis est.”^xxixxxx Habetur similiter¹³⁶ in Canone ‘Nolo’¹³⁷, XII, quaestione I  ¹³⁸. Ex quibus patet quod crudeles sunt illi qui muliercularum non metuunt frequentare colloquia, cum tamen de ipsis suspicentur sinistra.

Immaculati quippe carne¹³⁹ fama crudeliter polluuntur. Crudelior autem est qui nedum salvam non habet conscientiam de opere, sed irreverenti ausu timore Dei et hominum semoto aut¹⁴⁰ fedis se in miscet aut vanitatibus se ingerit aut vitiis licenter inseruit, nec vult corrigi ut libere peccet, sed retorquet in corrigentem quod¹⁴¹ apperebit in finali iudicio quis iustus fuerit vel¹⁴² iniquus¹⁴³.

Allegat quippe iustum iudicium, sed minime considerat quod sit distractum¹⁴⁴ plerumque nedum audire veritatem non vult, sed praedicantes ipsam veritatem obiurgat et falsis criminibus mordaciter infestat ipsi tamen praedicatores non ideo a praedicationis cessant officio quam decurrunt inter infamiam et bonam famam, et ex ipsa patientia¹⁴⁵ meritum sibi accumulant.

Unde Gregorius: “Sunt plurimi, qui vitam¹⁴⁶ W170v bonorum¹⁴⁷ fortasse amplius, quam debent, laudant; K2177va et ne qua elatio de laude surrepat; permittit omnipotens Deus malos in obtrectationem et obiurgationem prorumpere, ut si qua culpa ab ore laudantium nascitur, ab ore vituperantium K1321rb suffocetur. Hinc est quod doctor gentium se in praedicatione currere testatur inter infamiam et bonam famam^xxxi qui etiam dicit: ut seductores et veraces^148xxxii”^xxxiiixxxiv haec ille¹⁴⁹. Habentur verba in Canone, ‘Sunt plurimi’, VI, quaestione I. Ecce detractio nocet detrahentibus, sed proficit detracto. Verumtamen¹⁵⁰ si fama leditur publice cuiuscumque maxime¹⁵¹ pontificis, rectoris vel prelati, non est aliqualiter detrahentibus indulgendum¹⁵².

Fama namque bona et personam¹⁵³ et locum dignitatis insignit et decorat et eo ipso locus aliquis sit¹⁵⁴ sanctior quo persona eidem praesidens sit fama laudabilior, quia “non facit cathedra sacerdotem, sed sacerdos cathedram; non locus sanctificat hominem, sed homo locum”^xxxv XL distinctione, ‘Multi’. Et hoc de secundo.  ¹⁵⁵

Dixi tertio quod eligens¹⁵⁶ vel elector qui rite discurrit inter eligendorum praerogativas studia, virtutes et merita: quis administratione¹⁵⁷ sit plus¹⁵⁸ utilis per quam¹⁵⁹ rite sibi credita ordinet et disponat¹⁶⁰? Si virum catholicum in spiritualibus et temporalibus per donum scientiae ac prudentiae circumspectum eligit¹⁶¹ effectualiter in prelatum, admirando dicere poterit cum gaudio: Quid est hoc?^xxxvi

Quamvis enim omnis fidelis administrare debeat rite quae possidet¹⁶², ut vult beatus¹⁶³ Ambrosius super Lucam inquiens: “Singulis generibus hominum conveniens tribuit beatus Iohannes Baptista responsum unum ita: publicanis, ne ultra K1321va prescriptum K2177vb exigant¹⁶⁴, militibus, ne calumniam faciant, ne praedam requirant, docens¹⁶⁵ idcirco stipendia¹⁶⁶ W171r constituta militiae, nedum sumptus quaeritur, praedo¹⁶⁷ crassetur¹⁶⁸. Sicut haec et alia officiorum praecepta propria¹⁶⁹ sunt singulorum¹⁷⁰, misericordia communis¹⁷¹ est usus¹⁷². Ideoque¹⁷³ commune praeceptum est omnibus officiis, omnibus etatibus necessaria, ab omnibus deferenda. Non publicanus¹⁷⁴, non miles excipitur, non agricola, vel urbanus, vel dives et pauper, omnes in unum admonentur¹⁷⁵, ut conferant non habenti¹⁷⁶.”^{xxxviixxxviii} Habentur verba in Canone, ‘Singulis’, LXXXVI distinctione.

Tamen amplius fidelitas administrationis requiritur in pontifice, rectore vel praelato, oportet namque¹⁷⁷ talem domui sue esse bene¹⁷⁸ praepositum^179xxxix ad Timotheum¹⁸⁰ V, habentem filios sibi¹⁸¹ subditos in omni castitate ^xl, non in actione vel  ¹⁸² accusatione luxuriae. Non enim talium cohabitator¹⁸³ frontem habet alios redarguendi ^xli, XLVII¹⁸⁴ distinctione, suprascriptus¹⁸⁵ ‘Necesse’ Unde de beato Iob legitur quod pro filiis suis cottidiana Deo offerebat¹⁸⁶ sacrificia, offerens holocausta per singulos quos tante caritatis perfectione¹⁸⁷ in unum constrinxerat, ut quisque¹⁸⁸ eorum in suo die convivium fratribus praeparet. Quod quia Heli facere dissimulavit, ac falsa pietate superatus filios suos¹⁸⁹ delinquentes ferire¹⁹⁰ noluit, (sicut in libro Regum K1321vb legitur, et tangitur Extra, ‘De simonia’  ¹⁹¹, “Licet Heli”), apud districtum iudicem¹⁹² semetipsum cum filiis crudeli damnatione percussit, unde ei divina voce dicitur “honorasti filios tuos magis quam me”^xlii K2178ra Hinc etiam David erga filios benignitatem falsam, non disciplinae severitatem exercens ¹⁹³, eorum iuventutem experimento didicit perniciosam, quorum pueritiam permissit esse vuluptuosuam. Unus quippe eorum sororem suam stupro corrumpens, a fratre eius, Absolone¹⁹⁴, inter epulas, quas fraudulenter fratribus paraverat¹⁹⁵, obtruncatus est. Absolon vero¹⁹⁶, postquam veniam¹⁹⁷ patris obtinuit, de W171v regno illum expulit et ad concubinas eius ingressus est; demum per invia¹⁹⁸ deserti patrem persequens, quercui inhaesit¹⁹⁹, atque ita suspensus  ²⁰⁰ interiit. ^xliii Ex quibus patet²⁰¹ quod qui nescit²⁰² propriam domum  ²⁰³ bene disponere non debet ad pontificatum vel ad pontificium²⁰⁴ anhelare.

Apostolus siquidem²⁰⁵ dicit ad Timotheum: “Qui suorum et maxime domesticorum curam non habet, fidem negavit et est infideli deterior.”^xliv At contra²⁰⁶, dignus est regimine qui familiae suae et domui digne potuit praeesse. Quare non mirum quod dum quis virum catholicum in administrando utilem in spiritualibus et temporalibus circumspectum elegerit effectualiter in prelatum, si admirando²⁰⁷ dicat: Quid est hoc?^xlv

Talis autem est vir venerabilis, dominus Otto, scholasticus Cracoviensis, urbanitate vitae K1322ra admirabilis, qua²⁰⁸ proximos, superiores, medios et inferiores²⁰⁹ aedificat et fundat fama et conversatione laudabilis, quibus locum dignitatis assumptae insignit et decorat et in autea fulgentius decorabit administratione utilis, per quam sibi credita rite dispensavit et accuratius Deo propitio dispensabit, vita venustus, fama praeclarus, K2178rb in spiritualibus et temporalibus uti, experientia rerum magistra edocuit, multipliciter circumspectus, qui Deo volente in rectorem almae Universitatis studii Cracoviensis pridem est electus canonice et assumptus, et ideo, competenter praesertim cum rara virtus, hodie rara victoria, rara avis hiis ²¹⁰ terris magna²¹¹ quae simillima cigno^212 213, rara sit iustitia, rara sit Christi militia, dicere possimus de ipso et suae electionis negotio: Quid est hoc?^xlvi

<Divisio>

W172r In quibus quidem²¹⁴ verbis considero quod honorabilis vir, dominus Otto, scholasticus Cracoviensis, nobilibus natalibus commendatur²¹⁵ de profunditate consilii, de latitudine auxilii, de subtilitate ingenii. Profunditas innuitur inquaesitivo ‘ quid ’, quod quaerit de profundo et occulto, quia de substantia quae est subiectum accidentium. Unde, propter dependentiam quam habet²¹⁶ ad substantiam, ipsa accidentia magnam partem conferunt ad cognoscendum quidquid²¹⁷ est, Iº De anima. Latitudo accipitur in verbo ‘ est ’, quod, secundum grammaticos, est cor omnium verborum et in ipsum tamquam K1322rb virtutis suae extensionis²¹⁸, omnia alia resolvuntur, ut colligitur Iº Perihermeneias. Altitudo vero praecipitur in pronomine demonstrativo²¹⁹ ‘ hoc ’. Alta quippe et aliquantulum distantia solent ignorantibus ea²²⁰ demonstrari et, cum demonstrantur, cognoscuntur eo quod demonstratio facit scire, Iº Posteriorum.

Siquidem, quid ideo praemittitur quia ad ipsum tamquam ad principem causae saltem maiores referuntur, Extra, ‘De baptismo’, et eius effectu maiores. Quid est simul dicitur ne de taciturnitate²²¹ periculosa aut²²² pusillanimitate notetur. Unde beatus Gregorius in Pastorali, capitulo XV, sicut in tanta locutio in errorem pertrahit²²³, ita in discretum silentium eos²²⁴ K2178va qui erudiri poterant in errore derelinquit tandem pronomen demonstratum annectitur, ut secundum rectorem sint²²⁵ domestici eius et qualis rector civitatis tales et²²⁶ inhabitantes in ea, Ecclesiastici X.

Et quam, sicut a²²⁷ substantia, de qua quid quaerit, dependent accidentia²²⁸, sic a rectore moderno dependet²²⁹ status subditorum, eo quod ipsius est discernere inter “lepram et non lepram”^xlvii Extra²³⁰, ‘Qui filii sunt’,  ²³¹ ‘Per venerabilem’. In accidentibus autem fiunt multa pericula et ideo oportuna sunt multa praesidia, quia “ubi multitudo, ibi confusio”^xlviii ‘De concessione praebendae²³²’, W172v ‘Quia diversitatem²³³’^xlix. Quidquid autem²³⁴ accidit in tempore accidit. Verbum vero est quod²³⁵ “significat tempus”^{l  236}, Iº Perihermeneias.

K1322va Et est eorum quae de altero dicuntur nota. Significat enim quandam compositionem quam sine extremis non est intelligere, quare sibi extrema thema secum integrantia iungantur²³⁷: Quid est hoc?^{li  238}

Dixi primo quod honorabilis vir, dominus Otto scholasticus Cracoviensis, rector Universitatis nostrae modernus commendatur de profunditate ²³⁹ consilii. Est quippe in eo profunditas divinae sapientiae per quam suo tamen modo in spiritu Dei scrutatur omnia et profunda^lii divinae sapientiae, Iª Corinthios IIº. Est^240 241 profunditas humanae²⁴² intelligentiae, Ezechiel IIIº: non enim ad populum profundi sermonis tu mitteris^liii Est profunditas scripturae de qua Iob XII: qui revelat profunda de tenebris^liv Et ideo non mirum quod  ²⁴³ commendatur ex profunditate consilii. Et hoc de primo.

Dixi secundo quod dominus noster rector commendatur ex latitudine²⁴⁴ auxilii orationis, de qua in Psalmo: In tribulatione invocavi Dominum, et exaudivit me²⁴⁵ in latitudine.^lv Poterit²⁴⁶ prodesse latitudine auxilii K2178vb caritatis, de²⁴⁷ qua ‘De temporibus ordinationum’, ‘Ad aures’, in fine: “non in altitudine²⁴⁸ graduum, sed in amplitudine caritatis possidetur regnum Dei”^lvi Poterit prodesse latitudine operationis. Nam adest sibi voluntas, ut confido in Domino et potestas, de qua²⁴⁹ praesumo. Et haec “sunt duo quibus omni humanorum actuum constat effectus, quorum, si alterum K1322vb desit, reliquum frustratur”^lvii IVº De consolatione. Sic tamen considamus de humano auxilio, ut divinum semper²⁵⁰ quolibet suffragio²⁵¹ praeponamus, ‘De consecratione’, distinctio I, ‘Omnis²⁵² christianus’^lviii. Sic enim apte^253 254 requirimus humanum praesidium, si vitam nostram a vitiis retrahamus²⁵⁵ W173r et ea quae perperam gessimus, reformamus; alias²⁵⁶ maledictus est qui confidit²⁵⁷ in homine et ponit carnem brachium suum. “Sicut Israelitae fecerunt, qui captivitatem sibi²⁵⁸ imminentem Aegiptiorum suffragio se putabant posse²⁵⁹ evadere sine poenitentia²⁶⁰ praeteritae vitae, non revocantes ad memoriam illud ²⁶¹ propheticum: Da nobis²⁶² auxilium de tribulatione, quia vana est salus hominis.^lix Et illud: Hi in curribus, et hi in equis; nos autem in nomine Dei nostri invocabimus.^lx Petere itaque in tribulatione subsidium, ut voluptuose quis in crimine vivat, aut ut licenter peccet²⁶³, damnabile est. Petere autem vel praestare solatium, ut malis delinquendi facultas adimatur, ut²⁶⁴ Ecclesia pacem²⁶⁵ adipiscatur, ut aliquis multorum utilitati servetur, utile est et honestum; dissimulare vero²⁶⁶ gravissimum. Unde de Paulo legitur quod, cum quidam Iudeorum iurassent, etiam se non²⁶⁷ comesturos panem, nisi eum interficerent, K2179ra petiit²⁶⁸ milites, quorum praesidio illaesus servaretur a senitia K1323ra Iudeorum, non suae voluntati, sed omnium utilitati²⁶⁹ victurus”^lxi XXIII, quaestio III, ‘Item ab aliquo’. Est ergo necessitate ut ammoveamus²⁷⁰ obicem peccati, si velimus apte recurrere primo ad Dei, et²⁷¹ tandem ad nostri rectoris latitudinem auxilii. Et hoc de secundo.  ²⁷²

Dixi tertio quod dominus noster rector²⁷³ modernus²⁷⁴ commendatur de subtilitate ingenii. Nam vivax²⁷⁵ habet ingenium naturale, per quod quadam naturali sollertia in non prospecto tempore repente ad quaesitum respondet; habet ingenium arte et scientia ad dignam acutiem reductum, per quod explicat difficilia, dilucidat obscura, solvit nodos et modo sibi possibili decidit quaestiones. Nec tamen cessat audire sapientes, sciens illud sapientis: Audiens sapiens²⁷⁶ sapientior erit. W173v Nemo quippe tam est sapiens²⁷⁷ hic in vita quin possit esse sapientior, Extra, ‘De haereticis’, ‘Ad nostrum’, in Clementis. Unde et regina Sabba perrexit ad Salomonem, ut audiret²⁷⁸ ipsius sapientiam; Moyses, quia²⁷⁹ audivit soterum multo inferiorem et sapientior factus est²⁸⁰ propter quod²⁸¹ dicit Clemens papa: “Nullus episcopus propter obprobrium senectutis aut nobilitatem generis a parvulis et²⁸² minimis²⁸³ eruditis, si quid forte est utilitatis aut salutis, inquirere negligat. Qui enim rebelliter vivit, discere atque agere bona recusat, magis²⁸⁴ diaboli quam Christi membrum esse ostenditur”^lxii XXXVIII distinctione, capitulo II, K1323rb ‘Si habes’. Per quod patet quod non est tam vivacis homo ingenii K2179rb quin habere debeat aures intentas ad ea quae cernit²⁸⁵ esse proficua, etiam si a minimo proferantur. Saepe quippe Deus uni abscondit quod alteri ostendit, ipse dat sicut vult id²⁸⁶ quoque quod uniquique noverit proficuum ex alta suae providentia sive²⁸⁷ specula accomodat²⁸⁸.

Ipse benignus, bonus, nedum²⁸⁹ dans, sed effundens, de cuius²⁹⁰ dono nunc in praesenti domo sedemus, et speciali gratia et sub umbra ipsius ac manuductione et directione magnifici²⁹¹ viri ac domini Iohannis Castellani Cracoviensis quiescimus, qui manum suam misit ad fortia et digiti sui apprehenderunt sollicitudinem huius collegii²⁹² praetextu praemii aeterni ac aliorum virorum honorabilium, nobilium, discretorum et circumspectorum, iuvamine²⁹³ quorum nomina scribat²⁹⁴ in libro vitae Deus noster et Dominus per saecula et amplius benedictus. Amen.  ²⁹⁵